Qızdırma xəstəlik deyil, orqanizmin immun sisteminin aktivləşdiyini göstərən immun reaksiya növüdür. Bu, bədənin ağ qan hüceyrələrini istehsal etməyə başladığının bir əlamətidir.Yetkinlər üçün normal bədən istiliyi 36,1 ilə 37,6 dərəcə arasındadır. Uşaqlarda bu dərəcələr daha yüksək ola bilər. Bundan əlavə, rəqəmlər temperaturun ölçüldüyü yerdən asılı olaraq dəyişə bilər. Gün ərzində normal bədən istiliyi də dəyişə bilər. Günorta və axşam saatlarında bədən istiliyi ən yüksək həddə çatdığı halda, səhərə doğru bədən istiliyi azalır. Gün ərzində bədən istiliyi 1 dərəcə dəyişə bilər.

Qızdırma nədir?

Qızdırma bir çox başqa xəstəliklər, həmçinin bakteriya və ya viruslara səbəb ola bilər. Hipotalamusa təsir edən bədəndə meydana gələn immun sisteminin reaksiyası nəticəsində bədən istiliyi qısa müddətə yüksəlir. Bu, insanlarda qızdırma kimi özünü göstərir. Qızdırma immunitet sisteminin nə iləsə mübarizə apardığının göstəricisidir. Qızdırma qoltuqaltı, ağız, qulaq və anusda ölçülə bilər. Hər bölgədə ölçü fərqləri müşahidə oluna bilər. Ölçmədən əvvəl isti və ya soyuq bir şey yeyilərsə, ağızdan alınan ölçmələr dəqiq nəticə verməyə bilər.

Qızdırma əlamətləri hansılardır?

Qızdırması olan insanların ən çox şikayətləri titrəmə və soyuqluqdur. Periferik damarların daralması nəticəsində əl və ayaq kimi ətraflarda soyuqluq yaranır. İnsanların ürək döyüntüləri və buna görə də maddələr mübadiləsi sürətlənir. 37 dərəcədən yuxarı qızdırmalarda maddələr mübadiləsində 10-12% artım müşahidə edilir. Bədənin mayeyə və kaloriyə ehtiyacı artır. Ürək və tənəffüs sisteminə əlavə yük düşdüyündən orqanizm yorulur, zəifləyir. Qızdırmanın ən çox görülən simptomları aşağıdakılardır:

• Soyuq
• Ürək döyüntüsünün sürətlənməsi
• Tərləmə
• Baş ağrısı
• Əzələ ağrısı
• İştahsızlıq
• Zəiflik və yorğunluq
• Ağrıya qarşı həssaslığın artması
• Uyuşma
• Konsentrasiya pozğunluğu

Bu simptomlar aşağıdakı simptomlarla müşayiət olunarsa, dərhal xəstəxanaya müraciət etmək lazımdır:

• İşığa qarşı yüksək həssaslıq
• Boyun sərtliyi və ağrı
• Nəfəs darlığı
• Ürəkbulanma
• Qusma
• Susuzluq
• Başgicəllənmə
• Mədə ağrısı
• Əzələ krampları
• Sayıqlamaq

Bundan əlavə qızdırma, sidik ifrazı zamanı ağrı, qeyri-kafi, tünd rəngli və ya pis qoxulu sidik də ciddi bir vəziyyətin göstəricisi ola biləcəyi üçün bir mütəxəssisə müraciət etməkdə fayda var.

Qızdırmanın səbəbləri nələrdir?

Normal şəraitdə infeksiya nəticəsində yaranan yüngül qızdırma əlamətlərinin 1-3 gün ərzində öz-özünə yox olması, qızdırmasalıcı dərmanlara cavab verməsi və insanın sağalması gözlənilir. Ancaq davamlı və təkrarlanan qızdırma, dərəcə yüksək olmasa belə, ciddi bir infeksiyanın əlaməti ola bilər və ciddi qəbul edilməlidir. 38 dərəcəyə qədər qızdırma mülayim qızdırma, 39 dərəcədən yuxarı isə yüksək hərarət kimi təsnif edilir. Bundan əlavə, qızdırma forma və inkişaf müddətinə görə üç növə bölünür: kəskin, yarımkəskin və xroniki. Qəfil baş verən və 7 gündən az davam edən hallar kəskin, 7-14 gün arasında davam edən hərarət yarımkəskin, 14 gündən çox davam edən qızdırma isə xroniki hesab olunur.

Yetkinlərdə qızdırmanın ən çox görülən səbəbləri arasında:

• Tənəffüs yollarının infeksiyaları,
• Bakterial və ya viral infeksiyalar (qulaq, ağciyər, dəri, boğaz, sidik kisəsi , böyrək və s.),
• Mantar infeksiyaları,
• Qida zəhərlənməsi,
• İstilik vurması və ya günəş yanığı ,
• İltihab (məsələn, revmatoid artrit),
• Milçək və həşərat dişləməsi nəticəsində yaranan infeksiyalar (Lyme, malyariya, Krım-Konqo hemorragik qızdırması və s.) göstərilə bilər.

Bununla belə, hipertiroidizm, autoimmun xəstəliklər, bəzi xərçəng növləri və şişlər kimi daha ciddi sağlamlıq problemləri də qızdırmaya səbəb ola bilər. Hərarət, maddə asılılığı və alkoqoldan imtina prosesləri zamanı da baş verə bilər. Bəzi dərmanlar və müalicələr də insanlarda qızdırmaya səbəb ola bilər. Bəzi antibiotiklər, quduzluq, tetanoz, pnevmoniya kimi peyvəndlər, steroidlər, kemoterapi və radioterapiya və ya orqan transplantasiyasından sonra xəstələrə verilən dərmanlar qızdırmaya səbəb ola bilər. Yüksək hərarət əvvəllər ciddi xəstəlik keçirmiş və ya xroniki xəstəliyi olan insanlarda riskli vəziyyətlərə səbəb ola bilər. Bu səbəbdən xroniki xəstəliyi olan insanların yüksək hərarətlə xəstəxanaya müraciət etməsi vacibdir.

Aşağıdakı xəstəlikləri olan insanlar xüsusilə diqqətli olmalıdırlar:

• Astma
• Revmatoid artrit
• Diabet
• Autoimmun xəstəliklər (Kron xəstəliyi, Lupus və s.)
• Ürək-damar xəstəlikləri
• Anemiya
• Qaraciyər, böyrək xəstəlikləri
• Serebral iflic
• Multipl skleroz
• Xroniki ağciyər xəstəlikləri
• HİV, QİÇS

Qızdırma ilə mübarizə

Qızdırma bir xəstəlik deyil, başqa bir xəstəliyin əlaməti olduğundan onun müalicəsi əsas səbəbə görə dəyişir. İnfeksiya hallarında infeksiyanın müalicəsi qızdırmanı azaldır. Bununla belə, orqan zədələnməsinin və ya tutmaların qarşısını almaq üçün qızdırmaya nəzarət etmək vacibdir. Yüksək hərarəti parasetamol, ibuprofen və ya salisilat tipli preparatlarla, həmçinin soyuq kompreslərlə azaltmaq lazımdır. Yüngül qızdırma zamanı yaxşı qidalanma, yüngül məşqlər və nizamlı yuxu orqanizmin immun sisteminin fəaliyyətini dəstəklədiyi üçün infeksiyaya qarşı mübarizənin müddətini qısalda və qızdırmanı aşağı sala bilər.Qızdırma ilə mübarizədə maye qəbulu çox vacibdir. Su, meyvə suyu, şorba, sümük suyu kimi qidalar və içkilər mədəni yormadan həm maye, həm də lazımlı kaloriləri təmin edir. Bundan əlavə, böyüklərdə isti vanna qəbul etmək və otaq temperaturunun aşağı salınması kimi təcrübələr insanın qızdırma əlamətləri ilə daha asan mübarizə aparmasına imkan verir.

Nə vaxt həkimə müraciət etməlisiniz?

• Yetkinlərdə hərarət 39 dərəcədən çox olarsa,
• 3 yaşa qədər uşaqlarda hərarət 38 dərəcədən çox olarsa,
• Uşaqlarda qızdırma öskürək, ishal, qusma və səpgi ilə müşayiət olunduqda,
• Yetkinlərdə və uşaqlarda günəş vurması halında,
• Əgər qızdırma salan dərmanlar qızdırmanı azaltmaqda təsirsizdirsə, təcili yardıma müraciət etmək lazımdır.