Balanslaşdırılmış qidalanma sağlamlığı qorumaq və immunitet sistemini gücləndirmək, həmçinin orqanizmin gündəlik funksiyalarını yerinə yetirməsi üçün çox vacibdir. Təbii və sağlam qidalarla yaradılan və bütün qida qruplarını normada saxlayan qidalanma proqramının həyata keçirilməsi orqanizmi ehtiyac duyduğu enerji ilə təmin etməklə yanaşı, balanslaşdırılmış nisbətlərdə bütün qidaları ehtiva edir. Zülal, karbohidrat və yağ olaraq üç qrupa ayrılan qida maddələri ilə yanaşı, vitamin və minerallara olan ehtiyac da istehlak edilən qida ilə qarşılanmalıdır. Yağda həll olunan vitaminlərdən biri olan E vitamini dəri sağlamlığı, göz sağlamlığı və hormonal tənzimləmə kimi bir çox sahədə əhəmiyyətli funksiyaları olan bir qida maddəsidir. Antioksidant xüsusiyyətə malik vitaminlərdən biri olan E vitamini də immunitet sistemini gücləndirməkdə çox təsirlidir. Odur ki, orqanizmin ehtiyac duyduğu E vitaminini mütəmadi olaraq qida ilə qəbul etmək vacibdir.

E vitamini nədir?

Vitamin E bədənin gündəlik funksiyaları üçün lazım olan tokoferol adlanan əsas vitamin növlərindən biridir. A, D və K vitaminləri kimi E vitamini də yağda həll olunur və müəyyən qədər qaraciyərdə saxlanıla bilir. Qida ilə qəbul edildikdən sonra nazik bağırsaqlardan sovrulan bu vitamin qaraciyərdə yığılma qabiliyyətinə görə çatışmazlığı suda həll olunan vitaminlərdən daha nadir olan qida maddəsidir. Qaraciyərə əlavə olaraq bəzi E vitamini ürək, böyrəklər, əzələlər və toxumalarda saxlanıla bilər. Bu vitaminin səkkiz müxtəlif forması var və insan orqanizmində istifadə edilə bilən yeganə forma alfa tokoferol adlanan formadır. Tərkibində qiymətli yağlar olan bitki yağları və bitki qidaları E vitamininin əsas mənbələrindəndir. Qida ilə birlikdə bədənə qəbul edilə bilsə də, bəzi hallarda E vitamini əlavələri şəklində də bədənə qəbul edilə bilər. Yetkinlər üçün gündəlik E vitamini ehtiyacı kişilər üçün 10 mq, qadınlar üçün isə 8 mq təşkil edir. Uşaqlar üçün gündəlik tələbat uşağın yaşından asılı olaraq 3-10 mq arasında dəyişir. Bu tələbi gündəlik yerinə yetirmək çox vacibdir. E vitamini qaynaqları uzun müddət kafi miqdarda istehlak edilmədikdə və ya bəzi xəstəliklərə görə E vitamini çatışmazlığı inkişaf etdikdə bəzi sağlamlıq problemləri ortaya çıxmağa başlayır.

E vitamininin faydaları nələrdir?

E vitamini insan orqanizmində bir çox vacib funksiyaları yerinə yetirir. Bədənin bir çox orqanının düzgün işləməsi üçün kifayət qədər E vitamini səviyyəsinin olması lazımdır. Bu vitamin hormonal sistemin nizamlı işləməsi üçün də çox vacibdir. Xüsusilə cinsi hormonların sağlam şəkildə əmələ işləməsi, ginekoloji və uroloji xəstəliklərin qarşısının alınması və reproduktiv qabiliyyətin artırılması üçün tərkibində E vitamini olan qidalar kifayət qədər miqdarda istehlak edilməlidir. Antioksidant vitamin olan E vitamini sərbəst radikalları azaldır və orqanizmdə zərərli təsirlərin yaranmasının qarşısını alır. Bu sayədə oksidləşdirici stressi azaldır, hüceyrələrdə genetik zədələnmənin yaranmasının qarşısını alır, başda xərçəng olmaqla bir çox xəstəliklə mübarizə aparmağa kömək edir. İmmunitet sisteminin güclənməsinə töhfə verən E vitamini bədənə kifayət qədər qəbul edildikdə orqanizmin yoluxucu xəstəliklərdən qorunmasına töhfə verir. E vitamininin kifayət qədər qəbulu da göz və dəri sağlamlığı üçün çox vacibdir. Uşaqlarda böyümə və inkişaf dövründə sağlam göz inkişafını davam etdirmək və böyüklərdə göz sağlamlığını qorumaq üçün gündəlik E vitamini ehtiyacı tam şəkildə qarşılanmalıdır. Bundan əlavə, dərinin elastikliyini təmin etmək, dərinin yenilənmə sürətini artırmaq, daha sağlam dəri görünüşü əldə etmək və qırışlar kimi qüsurların qarşısını almaq üçün E vitamini ehtiyacının qarşılanması vacibdir.

E vitamininin bədənə bəzi digər faydaları bunlardır:

• Hüceyrə zədələnməsinin qarşısını alır:E vitamini antioksidan xüsusiyyətləri sayəsində sərbəst radikalların hüceyrələrə zərər verməsinin və xərçəngə səbəb olmasının qarşısını alır. Bu yolla xərçəng və ürək-damar xəstəliklərinin qarşısını alır.
• Dərini qocalmaya qarşı qoruyur:Dərinin sağlamlığının qorunmasında mühüm funksiyaları olan E vitamini dərinin nəm balansının saxlanmasına, yaraların və yanıq izlərinin sürətlə sağalmasına, qırışların və digər dəri problemlərinin qarşısını almağa kömək edir. Dəri xərçəngindən də qoruyan E vitamini bir çox kosmetik məhsulun tərkibində var.
• Saç və dırnaqların sağlamlığını yaxşılaşdırır:Vitamin E saçların sağlam və sürətli uzanmasına kömək edir, eyni zamanda qırılmaya və tökülməyə davamlı bir quruluşa malikdir. Dırnaqların sağlamlığına da müsbət təsirləri olan E vitamini dırnaqların saralmasının, çatlamasının və soyulmasının qarşısını alır, sağlam böyüməsinə kömək edir.
• Ekzema və sədəf kimi dəri xəstəliklərinin təsirini azaldır:E vitamini üçün gündəlik tələbatın tam şəkildə qarşılanması ekzema və atopik dermatit kimi dəri xəstəliklərində quruluq əlamətlərini azaltmağa kömək edir və dərinin nəmliyini artırır. O, həmçinin sədəf xəstəliyinin ağırlaşmalarını azaltmaqda və müalicəni dəstəkləməkdə mühüm təsirlərə malikdir.

E vitamini nə ehtiva edir?

E vitamininin gündəlik tələbatını ödəmək üçün pəhrizdə bu vitamini ehtiva edən kifayət qədər əsas qidalar olmalıdır. E vitamininin olduğu qidalar:

• Zeytun yağı, fındıq yağı kimi bitki yağları,
• Fındıq, badam, qoz, günəbaxan kimi yağlı toxumlar,
• Tərəvəz və göyərti, məsələn ispanaq, kərə yağı, cəfəri, kahı, kərəviz, kələm, brokoli, balqabaq,
• Qızılbalıq, skumbriya, sardina və tuna kimi balıq növləri,
• Avokado, banan və kivi kimi meyvələr,
• Taxıl,
• Kərə yağı,
• Qırmızı ət,
• Yumurta kimi qidalar.

E vitamini əlavələrindən istifadə edilməlidirmi?

E vitamini əlavələri və ya bu vitamindən ibarət vitamin-mineral tabletləri sağlam həyat tərzi məhsulları satılan apteklərdə və mağazalarda tapmaq olar. Bununla belə, E vitamini ehtiyacı bütün qida qruplarını balanslaşdırılmış miqdarda ehtiva edən sağlam bir pəhriz ilə tam təmin edilə bilər. Bu səbəblə, E vitamini mənbəyi olan qidaları istehlak etmək üçün tibbi maneəsi olmayan şəxslərin E vitamini əlavələrindən istifadə etmələrinə ehtiyac yoxdur. Bütün vitamin və minerallarda olduğu kimi, E vitaminini təbii yolla əldə etmək daha sağlamdır. Buna görə də həkimə müraciət etmədən xəstəliklərdən qorunmaq və ya bədəni gücləndirmək kimi məqsədlərlə şüursuz şəkildə vitamin və mineral əlavələrindən istifadə etmək qətiyyən tövsiyə edilmir və vitamin və mineralların həddindən artıq qəbulunun sağlamlığa mənfi təsir göstərə biləcəyi də bilinməlidir. Bundan əlavə, E vitamini çatışmazlığı diaqnozu qoyulan və ya hər hansı bir xəstəlik səbəbilə xüsusi pəhriz saxlayan və bu səbəbdən E vitamini qaynaqlarını kifayət qədər istehlak edə bilməyən şəxslərə həkim tövsiyəsi ilə E vitamini əlavələri təyin oluna bilər. Bu əlavələr adətən kapsul şəklində olur və istifadə tezliyi və dozası həkim tərəfindən müəyyən edilməlidir. E vitamini çatışmazlığı ümumiyyətlə kifayət qədər bitki yağı istehlak etməyən və çox az yağ tərkibli diyetlərə əməl edən fərdlərdə görülür. Bundan əlavə, həzm sistemi xəstəlikləri olan insanlarda E vitamininin bağırsaqlardan sovrulması kifayət etmədikdə E vitamini çatışmazlığı yarana bilər. Belə hallar həkimin tövsiyəsi ilə E vitamini əlavələrinin istifadə oluna biləcəyi vəziyyətlər hesab edilə bilər.

E vitamini çatışmazlığı görmə problemləri, zəiflik və yorğunluq, qan azlığı, dəri və dildə çatlar, qan azlığı, dəridə göyərmələr, əzələ və sümük ağrıları, əzələ itkisi, dırnaq və saç sağlamlığının pisləşməsi kimi halları əhatə edir. Bu simptomların bir çoxu müxtəlif xəstəliklərdə görülə bildiyi üçün əlamətləri yaşayan insanlar mütləq səhiyyə müəssisələrinə müraciət etməli və müayinədən keçməlidirlər. Əgər sizdə E vitamini çatışmazlığı əlamətləri müşahidə olunursa, bir tibb müəssisəsinə müraciət edib, lazımi analizləri etdirə bilərsiniz. Müayinə və analiz nəticələrinə görə vitamin əlavələrinə ehtiyacınız olub olmadığını öyrənə və həkiminizin verdiyi tövsiyələrə diqqət edərək sağlamlığınızı qoruya bilərsiniz.