Qəbizlik bağırsaq hərəkətlərinin azalması və nəcisin xaric olunmasında çətinlik kimi müəyyən edilir. Bir çox insan pəhriz, gündəlik həyatda dəyişikliklər və ya qeyri-kafi qida qəbulu səbəbindən qəbizlik problemi ilə üzləşə bilər. 3 həftədən çox davam edən və müşayiət olunan qəbizlik nəcisdə şiddətli ağrı və qan kimi şikayətlər müşahidə edilərsə, qəbizlik bir xəstəliyin əlaməti ola bilər. Belə hallarda tibbi yardım almaq son dərəcə vacibdir. Həftədə üçdən az bağırsaq hərəkətinin olması texniki olaraq qəbizlik kimi müəyyən edilir. Bununla belə, defekasiyanın tezliyi və forması insandan insana dəyişə bildiyi üçün bəzi insanlar üçün normal rejimdən kənara çıxan vəziyyətlər qiymətləndirilməlidir. Bu nöqtədə qəbizliyin digər əsas xüsusiyyətləri də araşdırılır. Nəcis quru və sərt olarsa, tualetə getmək çətindirsə, bağırsaqların tam boşalmaması hissi yaranarsa, qəbizlik yarana bilər.

Qəbizliyin əlamətləri hansılardır?

Qəbizlik nəcisin bədəndən çıxarılmasının çətinliyi ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Qəbizliyin əlamətləri arasında aşağıdakılar var:

• Həftədə üçdən az bağırsaq hərəkətinin olması
• Defekasiya zamanı ağrı hissi
• Qarın ağrısı və kramp şikayətləri
• Qarında şişkinlik və ürəkbulanma
• Defekasiyadan sonra bağırsaqların tamamilə boşalmadığını hiss etmək

Qəbizliyə nə səbəb olur?

Qəbizlik, yoğun bağırsağın nəcisdən çox su qəbul etməsi zamanı meydana gələn bir vəziyyətdir. Suyun intensiv udulması nəcisin qurumasına və sərtləşməsinə səbəb olur, bu da onun bədəndən çıxarılmasını çətinləşdirir. Qida həzm traktından keçərkən bağırsaqlar qida maddələrini yavaş-yavaş mənimsəyir. Nazik bağırsaqdan yoğun bağırsağa keçən qismən həzm olunmuş qida tullantıya çevrilir. Yoğun bağırsağa gələn tullantıların tərkibindəki su yoğun bağırsaq tərəfindən sovrulur və beləliklə tullantılar bərkiyir. Qəbizlik zamanı tullantılar çox yavaş hərəkət edir və suyun udulması üçün ayrılan vaxt uzanır. Bu, nəcisin qurumasına, sərtləşməsinə və bədəndən çıxarılmasının çətinləşməsinə səbəb olur. Həyat tərzi faktorları, tibbi şərtlər və dərmanlar qəbizliyin inkişafına səbəb ola bilər. Kifayət qədər lifli qidalar istehlak etməmək, kifayət qədər su içməmək və oturaq həyat qəbizliyə səbəb ola bilər. Səyahət etmək, yemək və ya yuxu rejimində dəyişikliklər də qəbizliyin səbəblərindəndir. Stress, həddindən artıq süd və pendir istehlakı və bağırsaq hərəkətlərinə qarşı durmaq da qəbizliklə nəticələnə bilər.

İstifadə edilən bəzi dərmanlar qəbizliyə səbəb ola bilər.  Bu cür hallarla yanaşı bəzi sağlamlıq şərtləri də qəbizliyin inkişafında rol oynaya bilər. Hipotiroidizm, kolorektal xərçəng, irritabl bağırsaq sindromu, bağırsaq tıxanıqlığı, divertikulit kimi sağlamlıq problemlərinin simptomları qəbizliyi şərtləndirir. Dəyişən fizioloji quruluşa görə hamiləlik dövründə ən çox rast gəlinən şikayətlərdən biri qəbizlikdir.

Qəbizliyi necə müalicə etmək olar?

Qəbizlik yüngül və orta dərəcədədirsə, qəbizliyin müalicəsi evdə həyata keçirilə bilər. Qəbizliyin bağırsaq obstruksiyası kimi sağlamlıq vəziyyəti ilə birlikdə meydana gəldiyi hallarda xəstəxanaya yerləşdirmə və ya tibbi müdaxilələr tələb oluna bilər. Qəbizlik çox vaxt həyati dəyişikliklər etməklə, pəhrizə diqqət yetirməklə və stress faktorlarını azaltmaqla müalicə oluna bilən bir sağlamlıq problemidir. Qəbizliyin müalicəsində idman çox vacibdir. Yüngül templi gəzintilərlə bağırsaq hərəkətliliyini artırmaq olar. Edilən dəyişikliklərlə daha sağlam bir defekasiya nümunəsi əldə edilə bilər. Qəbizliyin həyati dəyişikliklərlə aradan qaldırıla bilməyəcəyi nöqtələrdə həkim əlavə lif qəbulunu və müxtəlif dərmanları tövsiyə edə bilər. Qəbizlik şikayətlərini həkim nəzarəti altında işlətmə dərmanlarından istifadə etməklə azaltmaq olar. Qəbizliyi müalicə etmək üçün istifadə olunan resseptli dərmanlar istifadə edilə bilər. Bəzi hallarda qəbizliyi müalicə etmək üçün cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Yoğun bağırsağın strukturunda struktur problemi qəbizliyə səbəb olarsa, həkim cərrahi müdaxiləni tövsiyə edə bilər. Bağırsaq tıxanıqlığı, anal çat, bağırsaq darlığı və ya düz bağırsağın vaginaya doğru çökməsi olaraq təyin olunan rektal prolaps kimi tibbi vəziyyətlərdə qəbizlik cərrahi müdaxilələrlə bağırsaq quruluşunun düzəldilməsi ilə müalicə edilə bilər.

Qəbizliyə nə yaxşı təsir edir?

Qəbizlik üçün ev müdaxilələri zamanı insanların həyati dəyişikliklər etməsi tövsiyə olunur. Bu nöqtədə qidalanmada dəyişikliklər və maye istehlakına diqqət yetirmək ilk sıradadır. Qəbizlikdən əziyyət çəkən insanların gündə istehlak etdikləri suyun miqdarını artırmaları tövsiyə olunur. Susuzluq səbəbiylə inkişaf edən qəbizlik ideal miqdarda su istehlakı ilə aradan qaldırıla bilər. Bundan əlavə, dehidrasiyaya səbəb ola biləcək kofeinli içkilərin istehlakından çəkinmək lazımdır. Həmçinin, meyvə şirəsi və həddindən artıq şəkərli içkilərin istehlakını məhdudlaşdırmaq tövsiyə olunur. Qəbizlikdən əziyyət çəkən insanların işlənmiş ətlərdən, qızardılmış qidalardan, ağ çörək və makaron kimi sadə karbohidratlı qidalardan istifadə etməmələri tövsiyə olunur. Gündəlik rasiona belə qidalar əvəzinə tam taxıllar və təzə tərəvəz və meyvələr əlavə edilməlidir. Beləliklə, bağırsaq hərəkətliliyi gündəlik lif qəbulunu artırmaqla dəstəklənə bilər.

Hamiləlik zamanı qəbizliyə nə yaxşı təsir edir?

Hamiləlik dövründə qəbizliklə qarşılaşma nisbəti olduqca yüksəkdir. Bu vəziyyət uzun müddət davam edərsə, qadınlarda ciddi şikayətlərə səbəb ola bilər və gündəlik həyat keyfiyyətini aşağı sala bilər. Bəzi ehtiyat tədbirləri görülməklə qəbizliyin inkişafının qarşısı alına və qəbizlik şikayətləri azaldıla bilər. Hamiləlik dövründə ideal miqdarda maye istehlakı bir çox fizioloji prosesləri dəstəkləyir və həmçinin bağırsaq hərəkətlərini dəstəkləyir. Bu nöqtədə hamilə qadınların su istehlakına diqqət etmələri tövsiyə olunur. Gavalı  kimi mayelərdən də istifadə etmək olar. Gündəlik pəhrizə lifli qidalar əlavə etmək tövsiyə olunur. Meyvə, tərəvəz və bütün taxıllarla zəngin bir qidalanma planı izlənilə bilər. Hamiləlik dövründə edilə bilən fiziki fəaliyyətlər gündəlik rejimə əlavə edilə bilər. Əgər həyata keçiriləcək həyati dəyişikliklərə baxmayaraq qəbizlik şikayəti davam edərsə, həkim hamiləlik dövründə istifadəyə uyğun işlətmə və ya nəcis yumşaldıcı dərmanlar təyin edə bilər.

Körpələrdə qəbizliyə nə yaxşı təsir edir?

Körpələrin qarın əzələləri zəifdir və onlar tez-tez bağırsaq hərəkətləri zamanı çətinlik çəkirlər. Bir neçə dəqiqəlik gərginlikdən sonra yumşaq nəcis çıxırsa, buna qəbizlik deyilmir. Nəcisdə çətinlik çəkmək həmişə qəbizliyin əlaməti deyil. Körpələrdə qəbizlik adətən körpə bərk qidalar yeməyə başlayanda yaranan bir vəziyyətdir. Belə hallarda gündəlik qida rasionuna su və meyvə suyu əlavə etmək körpənin bağırsaq hərəkətliliyini dəstəkləyə bilər. Alma, gavalı və armud suyu istifadə edilə bilər. Körpənin yaş həddi uyğun olarsa, gündəlik pəhrizə tam buğda və ya yulaf kimi taxıllar əlavə edilə bilər.

Qəbizliyin qarşısını alan qidalar hansılardır?

Bəzi qidaların tərkibindəki yüksək miqdarda lif və su sayəsində qəbizliyin qarşısını almağa kömək edə bilər. Onları gündəlik pəhrizə əlavə etməklə gündəlik lif qəbulunu dəstəkləyə və davamlı bağırsaq hərəkətliliyini təmin edə bilərlər. Bu qidalara bütün taxıllar, təzə və qurudulmuş meyvələr, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər və paxlalılar daxildir. Gavalı, portağal, ananas, çiyələk və manqo kimi yüksək lifli meyvələr önəmli qidalar arasındadır.

Hansı qidalar qəbizliyə səbəb olur?

Bəzi qidalar gündəlik lif qəbulunu dəstəkləyərək bağırsaq hərəkətliliyini artırsa da, bəzi qidalar lif qəbulunu məhdudlaşdırdığı üçün qəbizliyin inkişafında təsirli ola bilər. Emal edilmiş ət məhsulları, yüksək refinə olunmuş şəkər və duz tərkibli məhsullar, süd məhsullarından çox istifadə qəbizliyin inkişafında təsirli ola bilər. Tərkibində yüksək miqdarda kofein olan çay, qəhvə və şokolad kimi qidaların istehlakı bədəni susuzlaşdıra və qəbizliyə səbəb ola bilər.

Qəbizlik həyati dəyişikliklər, tibbi vəziyyət və ya dərmanlar səbəbindən inkişaf edən bir vəziyyət ola bilər. Qidalanma müdaxilələri, məşq və maye qəbulunun artırılması kimi tədbirlərlə idarə oluna bilər. Ancaq qəbizlik üç həftədən çox davam edərsə və müxtəlif əlamətlər müşahidə olunarsa, tibbi yardım almaq mütləqdir.