Hepatit D nədir?
Hepatit D ömürlük qaraciyərin zədələnməsinə və hətta ölümə səbəb ola biləcək ciddi simptomları olan qaraciyər infeksiyasıdır. Hepatit D həm də hepatit delta virusu (HDV) adlanır. HDV hepatitin ən ağır formasıdır, çünki zamanla qaraciyər xərçənginə və ya qaraciyər çatışmazlığına səbəb ola bilər. Hepatit D yoluxucu bir xəstəlikdir və yoluxmuş şəxsin bədən mayeləri ilə birbaşa təmasda aktiv şəkildə yayıla bilər. Hepatit D kəskin və ya xroniki ola bilər. Kəskin hepatit D birdən baş verir və adətən daha ağır simptomlara səbəb olur. Öz-özünə keçə bilər. İnfeksiya 6 ay və ya daha çox davam edərsə, vəziyyət xroniki hepatit D hesab olunur. Xroniki hepatit D irəlilədikcə fəsadların yaranma ehtimalı artır. Hepatit D nəticəsində bir çox insanlar qaraciyər sirozundan əziyyət çəkirlər. Hepatit D üçün peyvənd və ya müalicə hələ yoxdur, lakin hepatit B peyvəndi tövsiyə oluna bilər. Müalicə həm də vəziyyət erkən aşkar edildikdə qaraciyər çatışmazlığının qarşısını almağa kömək edə bilər.
Hepatit D-nin səbəbləri nələrdir?
Hepatit D olan birinin qanı və ya digər bədən mayeləri ilə təmasda olsanız, hepatit delta virusuna yoluxa bilərsiniz. Hepatit D-nin yaşaması üçün “B” tipli hepatit lazımdır. Bu 2 şəkildə baş verə bilər:
-Ko-infeksiya: HBV və HDV eyni vaxtda yoluxa bilər.
-Superinfeksiya: Əvvəlcə hepatit B ilə xəstələnə bilərsiniz, sonra isə hepatit delta virusu ilə xəstələnə bilərsiniz. Bu hepatit D-ə yoluxmağın ən geniş yayılmış yoludur.
Hepatit D risk faktorları hansılardır?
Hepatit delta virusuna yoluxma dərəcəsi aşağıdakı hallarda artır:
- Hepatit B olması
- Dərman inyeksiyasından yoluxma
- Hepatit B və ya D olan biri ilə cinsi əlaqədə olmaq
- Analar doğuş zamanı körpələrinə Hepatit D keçirə bilər, lakin bu çox nadirdir.
Hepatit D ən çox kimlərə təsir edir?
HBV infeksiyası riski yüksək olan qruplar:
- Yoluxmuş analardan doğulan körpələr
- Yoluxmuş insanların cinsi partnyorları
- Narkotik aludəçiləri
- Hemodializ xəstələri
- Xroniki HBV infeksiyası olanlarla eyni evi paylaşanlar
Hepatit D-nin əlamətləri hansılardır?
Hepatit D həmişə aşkar simptomlara səbəb olmur. Semptomlar baş verərsə, bunlara aşağıdakılar daxil ola bilər:
- Sarı dəri və gözlər (sarılıq)
- Mədə pozğunluğu
- Mədə ağrısı
- Qusma
- Zəiflik
- Anoreksiya
- Tünd rəngli sidik
- Açıq rəngli nəcis
Əgər sizdə hepatit B varsa, HDV simptomlarınız daha ağır ola bilər. Hepatit B və Hepatit D-nin simptomları oxşardır, buna görə də vəziyyətinizə hansının səbəb olduğunu müəyyən etmək asan olmaya bilər. Bəzi hallarda hepatit D hepatit B simptomlarını daha da pisləşdirə bilər. Hepatit B olan, lakin simptomları olmayan insanlarda da simptomlara səbəb ola bilər.
Hepatit D diaqnozu necə qoyulur?
Həkiminiz sizə yaşadığınız simptomlar və həyat tərziniz haqqında suallar verəcək. Qan testi ilə onlar bütün növ hepatitlər üçün qanınızı yoxlayacaqlar. Həkiminiz qaraciyəri zədələnmə əlamətlərinə görə yoxlamaq üçün əlavə testlər təyin edə bilər. Düzgün diaqnoz qoymaq üçün o, anti-hepatit D antikorlarını aşkar edən qan testi keçirəcək. Antikorlar aşkar edilərsə, bu, bu virusa məruz qaldığınız deməkdir.
Həkiminiz qaraciyərin zədələnməsindən şübhələnirsə, qaraciyər funksiyası testi də istəyə bilər. Bu, qanınızdakı protein, qaraciyər fermentləri və bilirubinin səviyyəsini ölçməklə qaraciyərinizin sağlamlığını qiymətləndirən bir testdir.
Hepatit D-ni necə müalicə etmək olar?
Hepatit D-nin məlum müalicəsi hələ yoxdur. Həkimlərin üstünlük verdiyi dərmanlar olsa da, bu dərmanların bir çox yan təsirləri var və hər kəs üçün uyğun bir müalicə olmaya bilər. Hepatitin digər formalarından fərqli olaraq, hazırkı etibarlı mənbəli antiviral dərmanlar Hepatit D-nin müalicəsində çox təsirli görünmür. Hepatit D müalicəsinə necə cavab verəcəyiniz virusun necə ötürülməsindən asılı olacaq. Ko-infeksiyaya yoluxmuş insanlar xəstəlikdən daha asan sağala bilsələr də, super infeksiyaya yoluxmuş insanların virusdan müalicəsi ehtimalı azdır. Digər Hepatit D müalicələri sınaqdan keçirilir. Bunlara virusa hücum edən və ya sağ qalmaq üçün lazım olan hepatit B hüceyrələrinə yapışmasının qarşısını alan dərmanlar daxildir. Əgər sizin də inkişaf etmiş qaraciyər xəstəliyiniz varsa, həkiminiz seçim olaraq qaraciyər transplantasiyasını tövsiyə edə bilər. Qaraciyər transplantasiyası zədələnmiş qaraciyərin çıxarılması və donordan sağlam qaraciyərlə əvəz edilməsini əhatə edən cərrahi əməliyyatdır.
Hepatit D profilaktikası
Heç bir mövcud peyvənd Hepatit D-nin qarşısını ala bilməz. Bunun qarşısını almağın ən yaxşı yolu hepatit B-yə yoluxma riskinizi azaltmaqdır. Hepatit peyvəndi almaq üçün həkiminizlə əlaqə saxlayın. Hepatitli bir insanın qanı və digər bədən mayeləri ilə təmasdan çəkinin. Hepatit B riskini azaltmaq üçün profilaktik tədbirlər görə bilərsiniz:
- Diş fırçası və ülgüc kimi şəxsi əşyalarınızı ayrı saxlamalısınız.
- Peyvənd olunun.
- Qorunaraq cinsi həyatınızı davam etdirin.
- Tatuirovka və pirsinq etdirərkən sterilliyə diqqət edin.
- Digər insanların yaraları ilə təmasdan qaçınmaq üçün diqqətli olmalısınız və təmas lazım olduqda əlcəklərdən istifadə etməlisiniz.
- Əgər sizdə HDV varsa, qaraciyəri gələcək zədələrdən qorumaq üçün sağlam seçimlər etmək vacibdir.
- Alkoqoldan imtina etmək yaxşı seçim olardı.